Oh Manga Lungbu' ba'gu

Himumungan daing kan Imam Al-Ghazali – Ayyuhal Walad, “Oh manga lungbu’ ba’gu,” hambuuk sulat pa manga bata’ iskul hinang hi Abu Hamid al-Ghazali. Hi Imam al-Ghazali giyulal sin manga ulama’ bilang “Tanda’ sin Islam” iban hambuuk mujaddid sin Islam ha jaman hika lima (1058-1111 Masihi).
________________________________________

Lungbu’ Ba’gu: kalagihan in hilalaungan iban kakahinang magatap iban sin sara’ sin Tuhan bang wayruun sara’ in ilmu’ iban kakahinang laung. Iban in yadtu kalagihan bat kaw di’ marupang ha nakalandu’ landu hinang sin manga maingat manglawung daing ha manga kaibanan sufis. In sabunnal pagtulak pa kabatinan ha dan sin sufi bukun dan sin manga nagpasaula-ula ini. Amuna in dan sin manga sila iyaayaran in ginhawa iban naglalanu sin hawa napsu sin puddang katutug. Tumtuma in dila magbibissara sin laug-lama’ iban sin pangatayan biya’ tugas batu nagsabab daing ha pagkaun wayi had iban hawa napsu amuna in tanda sin kalamma. Sahingga mapatay mu in hawa napsu sin kaihlas hapag tuyu magayad ginhawa, di’ da magmumpaat mapasahaya in pangatayan mu sin ilaw kasabunnalan. Ingata ra isab, in kaibanan pangasubu mu di’ da kajawaban – sibu’ da hasulat atawa ha kabtangan. Subay kaw makaabut pa kalagihan pangkat sin kabatinan ampa mu kahatihan in sabunnal manga maana niya. Bang bukun da bihadtu di’ kaunun sin akkal, in sabunnal magparagbus kahalan ha nanam sin kabatinan. In katan manunjuki pa papagnanam, biya’ sin limu’ sin kindi, iban aplud sin myrrh, di hikahindu’ labay ha bissara hadja. Sibu da in kahalan iban sin tau tamanang, amun nangdaak ha bagay niya mikipalilay ha sarap sin kiyapagkugkugan sin duwa maglaki bini. Siyambungan siya sin bagay niya; Oh bagay ku, in panayma ku in ikaw tamanang hadja, ha bihaun kita ku in ikaw bukun hadja hat tamanang sambil awam pa. In sarap ini kananaman subay pulna’ baran in himinang. Bang mu hadja kagausan hinangun tantu kaingatan mu, ayaw isab dumugtul siya ha bayta’ sin katan kiyasulat iban bissara.

Lungbu’ Ba’gu: In kaibanan pangasubu nakalamud ha jinis ini. Pa manga sila amun matup sambagun nasasabbut namu’ na sila ha kitab natu’ “Ihya Ulumiddin” iban ha manga siyulat namu’ kaibanan. Di ha ini balikan ku in kaibanan parakala’ nakaluun ha manga hinang ini. Awn upat parakala’ subay jagahan sin tiyap tiyap magtutulak (salik) ha pagtulak-tulak ha kabatinan.

Hikaisa, Pamaratsaya marayaw wayruun lamud bid’ah.

Hikaruwa, Ikhlas iban pagtawbat sabunnal iban hundungan di’ na magbalik pa kabuhi’ ha laum sahawat.

Hikatu, Sulayi magsulut iban sin manga atu mu ha supaya wayruun taksil mahinang kaymu.

Hikaupat, pataurun in pagtuntut ilmu sara’ sin Tuhan ha supaya mahinang mu in pardaakan sin Allah SWT, Maha Tinggi. Pag-ubus sumunud na in ilmu’ pasal adlaw ahirat amun kalagihan ha pagmumpaat. In tanda’ sin ini amuna in kissa hi Shibli (kiyaridaan siya sin Allah). Kiyabayta in hi Shibli bakas nakapagbakti’ iban nakaingat daing ha upat ngagatus guru. Laung niya: “Kiyaingatan ku in upat ngaibu hadiths iban kiyabin kura katan luwal da in hambuuk. Pini’ ku in hambuuk ini daing sin kaibanan, paghuwas ku nagtali’ malaum, kiyabaakan ku didtu in kasalamatan. In nakaluun ha hadith ini piyagtibuukan sin ilmu’ nakauna iban ba’gu.” Laung sin Rasulullah SAW pa hambuuk tumpukan sin sahabat niya: “ paghinang kamu ha dunya magtup iban sin kariyasali niya bukun tutug iban paghinang kamu ha karna’ sin Allah SWT, Maha Tinggi, magtup iban sin paglagi mu kaniya, iban paghinang kaw ha karna’ sin kayu magtup iban sin sandal mu tumahan kaniya!

Lungbu’ Ba’gu: Dungdungi, ra isab, in suy-suy hi Hatim buta amun bakas panun hi Shaqiq al-Balkhi (Bangman sila kiyaridaan sin Allah SWT karuwa). Hambuuk adlaw iyasubu hi Shaqiq hi Hatim: “ Lugay 30 tahun kapagagad-agad ta. Unu duwaa in nakawa’ mu daing hadtu? Sambung hi Hatim: nakakawa’ aku 8 kapaiddahan amun nagsabab daing hadtu nahulak aku iban nagsabab daing hadtu tiyantu ku in kasalamatan iban kalappasan.” Unu naman yadtu?” Laung hi Shaqiq. Laung hi Hatim:

Panagnaan, kita’ ku in piyapanjari iban kiyapandugahan ku in katan awn hadja maglalasa kanila. Iban puas daing hadtu awn daing ha malasa kaniya amun imiban kaniya pa kamatay – sakit, in kaibanan isab imiban hadja kaniya pa higad sin kubul. Sagawa’ wayruun daing ha manga nasabbut in magad kaniya sumud pa laum kubul. Paghuwas yadtu nakatali’ aku iban pagiyan ku habaran ku: “In bunnal landu’ malasa amun bagay umunung pa laum kubul! Wayruun kiyabaakan ku dugaing bagay puas daing ha hinang marayaw. Daing ha sabab yadtu liyasa ku siya amun mahinang ku ilaw masawa iban amun bagay lagga’ di mamin kaku’ ha waktu isa-isa ku.

Hikaruwa, kita’ ku in hambuuk usug kiyabaakan ku in siya miyamalim sin hawa napsu iban angan-angan, salama-lama himihinang hadja sin hikahulak ha napsu sababa’baba’. Paghuwas yadtu diyungdungan ku in ayat:” Sumagawa’ ha tungud niya amun mabuga’ timindug ha unahan sin Tuhan iban piya’gangan in nyawa niya daing ha napsu sababa’baba’; in hulaan niya amuna in jambangan (Sulgah)..” iban kiyaingatan ku, ha sabab sin ilmul yakin, in Qur’an sabunnal niya amuna in Kasabunnalan. Pagubus magtuy ku hinang in hikalappas sin baranku daing ha napsu niya way kapaiddahan sambil siya manghali-hali, mahulak, magtaat pa Allah, Maha Tinggi, sa Taas-Taas iban ha hinapusan sambil rida’ na siya ha Takdir sin mahasutci Allah.

Hikatu, kiyapandugahan ku in tiyap-tiyap tau diyarahan napsu magluwas-lungsad kumawa’ martabbat sin dunya. Pagubus ampa ku diyungdungan in ayat:” Unu unu in yan kaymu tantu malawa’ iban in yadtu ha Allah SWT tantu matahan (di’ magkalawa salama-lama). Paghuwas yadtu iyusal ku in usaha ku ha dan sin Allah SWT iban biyahagi’ ku ha manga sila miskin hinang ku alta’ gusi ha hadarat sin Mahasutci Allah.


Hikaupat, kita’ ku in siyulagan manusiya, in pangannal nila in martabbat iban kusug nakabutang ha taud sin lahasiya iban tubuanan. In kaibanan nagiyan iban pagabbu in kabantugan nakabutang ha taud sin pilak iban anak. In kaibanan paratsaya in kabantugan kabaakan ha hapagtakaw alta’, panglunggu’ ha pagkahi, iban pagasag dugu’. Sambil awn pa kaibanan nagparatsaya in kusug iban martabbat nakabutang ha pagkabulara – ha paguppas iban pagkabulara ha pilak. Pagubus ingat ku in kallam sin Allah: “Bunnal tuud, in tagamartabbat kaniyu (amun manga sila) labi mabuntul daing kaniyu.” Pagubus pini’ ku in pagkabuntul ha ginhawa ku sabab sin kiyaingatan ku ha kagawgut sin pagiman in Qur’an sabunnal tuud bunnal iban in pikilan iban huna’-huna’ nila bukun bunnal iban bukun kakkal.

Hikalima, kita’ ku in manusiya naglalawag kasaan ha antara nila iban maglimut-limuti pakaniya-pakaniya. In ugat sin ini kiyabatukan ku nagsabab daing ha abughu’ – abughu’ ha pilak, kawasa, iban pangadji. Ampa ku diyungdungan in ayat: “Kami ra in magbabahagi’ ha antara’ nila sin kabuhianan ha kabuhi dunya..” sambil kiyaingatan ku in pagbahagi’ katan daing ha Allah SWT, Maha Tinggi, iban ubus na giyaganta’ salama-lama. Daing ha sabab ini wayruun kiyaabughuan ku iban nahulak na aku ha ginhawa ku sin bahagi ku daing ha Allah, Maha Tinggi.

Hikaunum, kita’ ku in manusiya nagkakalu – daing ha hambuuk sabab pa sabab kaibanan – ha antara’ nila. Sagawa’ pagubus ku diyungdungan in ayat: “Sabunnal tuud in syaitan amuna in kuntara niyu; daing ha sabab yadtu niyata niyu siya bilang kuntara niyu...” Natali’ ku in magkalu iban kaibanan dugaing daing ha syaitan in yadtu di makajari.

Hikapitu, kita’ ku in manusiya’ di masasat hapaglawagan tatabangan iban kabuhianan sambil biyaba’ nila in baran nila iban diyagdagan nila in martabbat nila sabab sin nahulug sila pa hinang awn pagduwa-ruwa iban piyanglangan. Nagsabab daing hadtu kiyatumtuman ku in pasal ayat sin Allah SWT: “Wayruun maghibal piyapanjari ha dunya buat malaingkan in kabuhianan niya nakabutang ha Allah SWT..” sambil natali’ ku daing ha sabab in kabuhianan ku tuput da Allah SWT in biyutangan, sabunnal tuud tiyantu Niya in yadtu. Pagubus tiyabid ku lipaga papagtaat pa Allah SWT, iban bangman tuput Siya ra in mahinang kananapsuhan.

Hikawalu, kita’ ku in katan naghuhuwat ha piyapanjari. In kaibanan naghuhuwat ha Dirham atawa Dinar iban kaibanan pa ha alta’ iban kapanyapan. In kaibanan naghuhuwat ha bunga lima atawa hinang nila, pagubus isab in kaibanan naghuhuwat ha pagkahi manusiya biya kaniya. Sagawa’ paghuwas ku diyungdungan in ayat: “Iban hisiyu-siyu in hibutang niya in pangandul ha Allah SWT, jukup na in (Allah) kaniya, sabunnal tuud pajatuhun da kaniya sin Allah in hajat niya. Sabunnal tuud, in katan ubus na dirihilan sin Allah SWT tupungan.” Piyagawgut ku tuud in pangandul ku pa Allah SWT sabab Siya ra, Way tuud pagduwa-ruwa, jukup na para kaku’ iban Siya na in Umbul satu daing ha katan sin kapangandulan ta. Pagubus yadtu namung hi Shaqiq: “Bangman kaw dihilan kamumpaatan sin Allah SWT. Bunnal tuud bakas kuna kita’ ha kitab Taurat, Injil, Zabur, iban Qur’an iban kiyabaakan ku in walu pikilan ini nalangkum niya in putti sin nakaluun ha upat kitab ini. Hisiyu-siyu in himinang magatap iban sin pikilan ini nakahinang siya magatap iban panghindu’ nakaluun ha manga kitab ini.

Awn pa Sugpat...

In Puunan sin ini daing himumungan hi Imam Alghazali AYYUHAL WALAD..

Note: Hisiyu siyu kamu makabaak di wayi kimugdan in pagmaana andu' dihilan ta kamu kawajiban mamayta' kaku' iban magpaamu.