Kapūan Sug: Sulga' ha Subangan, Hula' sin Bangsa Tunggilang

Hi Yazir Rajim

In Kapūan Sūg amuna in hula' biyawgbugan sin kamaasan daing ha pamissuku' sin tau guwa', in timampal biya' na sin Kastila, Milikan, Jipun iban na sin pamarinta Pilipin salta' iban sin hula' pangdaig. In ablang niya tibtib daing ha pasisil Sambuwangan dagan pa Lupa' Higad, Sabba.

In kapu'-puan halaum niya landu' taud, salta' iban daplakan magsinglab in buhangin puti' kaiibugan sin satiyap magpapaygu' dagat. In laud niya tānug daing ha nakauna pa jaman ini, pagtagun - "Sulu Sea". In kabilu sin dagat mamaytai sin awn landu' halga' piyagbuburus halaum niya. Bukun hat kaista'-istaan, mussa' tipay, sahasa', in dagat Sūg nagtatawu' puunan inasil lana.

Sambat sin sayantis bang hipaganak in inasil lana ha laud Kapūan Sūg agad kumū' in lana sin kahula'-hulaan ha hula' Arab iban sin hula' kaibanan. In inasil lana kabaakan ha laud Kapūan Sūg laung sin pantuk Milikan "First Class".

In karagatan sin Kapūan Sūg dayahan ha lumput laut iban kaista'-istaan daing ha manahut pa maaslag. Makulang pa daing ha tau guwa' maglulurup in nakauki' sin bulian dagat Sūg. In karagatan sin Laud Sūg sapantun babai daga nagtatagad ha usug makakawin kaniya. In kaista'-istaan dakula' kabaakan ha kalauman mapatay na hadja hakalaas. Amura in magkahasil sin magpalaud in manga anak ista' magdagsa' pa kababawan.

In higad daplakan bukun hat pagpayguan sagawa' sambil pagpanagatan sin daing ha kagimbahan iban sin daing ha parian. Magbak in tau higad iban gimba magkaun panagatun lamayan siyanglag, piyutu, biyanban, iyaman saying salta' iban diyangdang ista' maglassik pa hibutang pa baga kayu.

In ginlupaan ha Kapūan Sug nahipu' sin indajinis lupa dagbus bungangkahuy. Duyan, Bawnu', Manggis, Buwahan, Mangga, Wanni, Saying, Tambis, Makupa, Atis, Bayimbing, Marang, Nangka' iban sin kaibanan pa, nahinang rahmat satiyap musim pa Bangsa Sug. In hasil lupa' ini pagkahampitan sambil sin tau guwa' hakahula'-hulaan.

In kalupa'-lupaan niya taga lamud bulawan iban kaibanan mina. In kabud būran niya nagaangkin sin nusulan pakaniya-pakaniya salta' duun na tiyanum in manga jasad sin kakasi sin Tuhan. Amun pagtibawun sin manga anak apu' nila pa tikmil masa ini. Ha bayta' sin hambuuk kakasi sin Allah, bang ha dugaing bud magbaltapa hangka bulan, ha bud sin Lupa' Sug makawa' da hangpu'

adlaw. 

In hula' ini landu' tānug bilang hula' durukan sin tau mababa' atay, mataat pa Tuhan, malasa papagkahi, masawa aymuka, mabagwbug ha bangsa hula' iban agama, mataat ha nakura' iban masandal magtahan ha indajinis lupa dagbus kasigpitan.

Bangsa Sūg in pagtawag kanila. Sākup in katan pihak ha pagsawu sin karaayatan. Daing ha gimba pa laud, in Bangsa Sūg amuna in bangsa bukun masuwak magpanghuwat-huwat papagkahi nila. Bukun tabiat nila in magpanantili'. Atas sunugun nila in pais ha paslangan suga, baliun in bukug hapagumahan bangman in anak asawa nila mabuhi' daing ha Qudrat sin Mahasussi Allah.

In Bangsa Sūg tanug ha karayawan. Malasa magbagay, maulung ha tau liyulungkupan iban mamawgbug hapagkahi. Bangsa di' magpanulat ha katas sin kangian mahinang kanila, sagawa' hipagdukut nila ha laum atay. In Bangsa Sūg di' magpanglungkup bang way kapatut nila, iban di' magpamunu' bang way dusa kanila.

Maluhay sila pagdahun magisun-isun salta' maluhay sulutun, ayaw hadja pagtaisa. In kaisug iban dayaw nila di' hikasabanding. Bukun tabiat nila in magsujud pa kahandak sin satru' mabungsi kanila sagawa' in dayaw nila bukun paghinang-hinangun. Bang sila nakarayaw, dugu' nyawa iban alta' di nila ūgun. Wala' nakasulat ha nusulan (history) nila in pagtipu sagawa' sila in pagtipuhun.

Tungkilang sila daing ha katan bangsa ha Likusantara (Asean). Bawgbug nila in kaIslam sabunnal. Adat nila in maghulmat ha tau nakalaas iban ha manga kamaasan nila namaruhum na (Passed away). Bangsa hipu' sin Addat-bihasa' (Culture) napusu' daing ha adat sin kamaasan salta' daing ha pamiat sin manga ganarul nagpasaplag agama daing ha liyuuran sin manusiya' mulliya, Junjungan Rasulullah SAW, ha jaman nakauna.

Adat nila in magtibaw paka tampat-tampatan magduwaa Kaja, maghinang pitu, magpanulak bala', magkita' bituun iban bulan, magmawlud, iban magputus sin baran sin kailmu'-ilmuan.

In kakaun nila tarbilang bidda'. Bangsa masuwak ha malara iban panggi'. Tiyula' itum in pagtag nila ha tiyula' sapi' liyalamuran pamapa siyunug lahing.

Misan sila masuwak mangaun-kaun, sagawa' wala' sila nabiyaksa magkaun sin bukun halal. Bukun kasusuban nila in magkaun hak, sabab sin sulang ha bawgbug nila pag-agama. 

Tanug da isab sila pa dunya bilang bangsa maisug. Maisug magmahi sin kapatut, magpalindug sin kasabunnalan, magbawgbug sin hula', maglasa sin bangsa iban magpapipis ha ngan sin agama. Wayruun kanila in bahasa "Surrender", sabab sin hiyahalgaan nila in martabbat. 

Nagdanan daing ha tipu akkal iban hawa napsu sin satru', in pamarinta pagSultan ha Kapūan Sūg limamma sambil agad-agad lawaun sin manga hula' mabungsi kaniya.

Sulga' in pagtawag ha hula' bihaini. Misan wala' bilang sin kaibanan bihaun bihadtu adapun pa manga tubu' Sūg in Kapūan Sūg amuna in Sulga' ha Subangan. Mabut da in masa ha waktu in katan magduyun-duyun pa subangan sumawud sin rahmat daing ha Tuhan.

Please vote this article @ http://suluforum.com/blog/23/kap%C5%ABan-s%C5%ABg-sulga-ha-subangan-hula-sin-bangsa-tunggilang/