Malugay-lugay kami wala’ nakatibaw sumulat bahana’ palihalan sin hula’ Sulu iban Tau Sug. In kasabunnalan niya didtu kami imukum ha hula’ kalasahan sambil nangita’-ngita’ ha kahalan sin bangsa Tau Sug timagna’ daing ha Bongao sambil pa Zamboanga. Misan in bahana’ ini limabay na labi hangka bulan wajib kaku’ in manuysuy kaniyu ha manga kiyasaksian sin mata, diyungug sin taynga iban kiyananaman sin pangatayan ha waktu sin pagtulak tulak ku.
Timagna’ in pagpinda ku hula’ ha pitsa 1 September 2010. Nakaig in wagon daing ha terminal Sandakan kulang labi 10:30 dimatung pa Lahad Datu lisag 1:30 sin lid suga. Ubus man nagsuysuy iban manga kakasi, himapit hangkaraih ha Masjid simambahayang Fardu’ Juhur iban Asar - laung sin sarah sambahayang Jama’. Ubus timunay sin fardu’ wajib, us-us na simakat ha karita’ hi utu’ Ladja (Kancil). Misan sasakatan sibi’ sibi’ sagawa’ in pangatayan sin sapiul niya landu’ in dayaw, awla labi bang hal pa maksud in pagbissarahan.Lisag 2:00 sin lid suga saktu in bayta’ sin lilus. Us na in sapiul nagparagan sin Kancil niya harap pa Tanjung Labian ha kusug 80 km/hour, pasal in maksud ha supaya makasaut sin speedboat tumulak lisag 4:30 daing ha Lahad Datu harap pa Bongao. Alhamdulillah, misan in sasakatan namu’ dih da tuud makabiskay pag lisag 4:00 simampay na kami pa Tanjung Labian.
In Tanjung Labian, hula’ ha duhul sin Lahad Datu, nasakup sin pagtagun FELDA. In hula’ ini agad Tau Sug daing ha pihak Samal Sibutu’ in naghuhula’. Ha bayta’ sin hambuuk imam ha langgal, nakaratung kunuh sila pa hula’ yaun daing ha Sibutu ha tahun 1965. In manga tau ha hula’ yaun agad maglawlahasiya’ katan. Adapun in karaayatan nila lamud lamugay awn na in nahinang tau Malaysia awn da isab in Filipino pa.
Pagdatung pa Tanjung Labian, piyasakat na sin tagdapu bangka’ pa taas bay. Iyasubu ku bang tumulak da in bangka’ ha adlaw yadtu, in agi kaku’ sin anak, “yanna ha laud in bangka’ tudju na mari pa Tanjung Labian”. Gimamgam in pagduwa’ ruwa sin atay ku. Pasal sin nakalabay bakas na aku nakakari pa hula’ ini sagawa’ nakabalik hadja aku pa Lahad Datu way ku misan kita’ in bangka’ agaran pa Bongao. Dimatung man in magrib, tiyawag na aku sin manga kasubulan magbuka’ puasa. Ubus man nangaun kaun nanaug na in manga iban ku pa lupa’, hangkarai’ paman biyaytaan na aku sin tumulak na kunu’ in bangka’. Nag-agad na kami iban sin manga iban ku nagbuka’ harap pa higad hunasan kulang labi manga 15 minit panawun daing ha bay. In duwa iban ku nagtutud sin karu, liyuluwanan gasolin iban tuung gasul, ha dan sibi’ sibi’ ha laum sin katian. Pagsampay namu’ pa higad awn na gimuwa’ daing ha subangan bangka’ natugub sin tau. In walna’ sin tau iban bangka’ nakaagad na ha walna’ sin dum, pasalan misan hat kayu sin siga di’ makajari buhiun – pasal sin himahalli kakitaan sila sin naval Malaysia.
Limabay manga 5 minit nahiul na in tau ha taas bangka’, inut inut na sila limaksu pa laum dagat kulang labi manga tubtub pusud. Pagdatung pa higad daplakan piyatuy na sila pa bay bat misan awn naval makalipuwas sila daing ha masaggaw. Nakanaug man katan in 18 tau, simubli kami isab simakat pa taas. Way na nagayuput sin mabasa in pantalun, in mahalga’ ha masa yaun makaig na in bangka’ daing Tanjung Labian harap pa Bongao. Lisag 7:00 sin dum minig in bangka’ harap pa Bongao. In iban ku ha taas mapuas daing ha jawragan upat da - duwa magtiyaun iban duwa anak nila. Nakalayu-layu’ man daing ha Felda piyuspusan na sin jawragan in dagan sin bangka’. In huntak sin dung sin bangka’ nakadihil kamu’ kabinsanaan ha laum sin 3 jam. Pagkita’ ku sin ha raig ku naminta minta pa Tuhan nila. Piyasaran kuna hadja, sagawa’ in kiyaulungan ku amin manga kabataan. Misan isab maalun, sagawa’ in langit masawa. In andum bang makahulug na ulan magtuy ra malawa’. Daran na in paghing namu’ paguwa’, iban sin duwaa sin pangatayan pa Allah bangman salamatun daing ha sabarang kamumulahan ha dum yaun. Pagabut lisag 10:00 kita’ namu’ na in bud Bongao iban alindang sin kailaw ilawan ha kabayaan. Alhamdulillah pagabut lisab 10:30 dimunggu’ in bangka’ ha bay sin tagdapu nakabutang ha Kasanyangan. Pagdunggu’ naman sin dung bangka’ timulahad na kami nagbangun ampa simakat pa pantan sarta’ na iban sin pagsukul pa Tuhan Assa. In bay diyatungan namu’ nalapat da isab sin tau daing ha laum pa guwa’, in nahinang namu’ limag na hadja sin katanaman ha pantan didtu na nanglingkud-lingkud sambil nagsuysuy iban sin manga Tau Sug amun sung tumulak pa Lahad Datu. Ha waktu tiyu’-tiyu’ nakapagpaliyu paliyu kami hilalaungan iban sin manga tau yadtu pasal kahalan sin bangsa iban hula’. In kasabunnalan, awam sila ha kahalan misan in kaawnan diyungug nila na in pasal UTC didtu ha Bongao.
Pagabut lisag 3 sin mahinaat, awn na diyungug ku hibuk ha kusina. Gimamgam in bimbang ku pasal sin pagsahul. Ubus man nangannal, piyariksa’ ku madtu bang unu in naglagungkad, pagkita’ awn duwa tau nagsahul. Iyasubu nila aku bang mabaya’ magsahul. Wayna katukin tukin miyut na aku sin biyugbug ampa kimawa’ tawyu piyaglamay. Nakaubus man hangka lay biyugbug miyut na isab sin tinapay diyara ku daing ha Lahad Datu, amunadtu in piyagpaganap namu’ kansub ha pagsahul. Asal da in magpuasa bukun pasal pagpakansub atawa subay kakaun masarap.
Pagbulat mahinaat nanaug aku pa lupa’ nami Simcard. Ha waktu yadtu mataud na tau in nanaug pa tabu’ salta’ awn na tinda ukab. Timudju aku pa hambuuk tinda mataud luun sambil nangasubu na aku bang unu in Simcard makusug in signal ha Bongao. Bihaun, laung nila, in makusug Smart, misan aku di’ mabaya’ mami Smart napugus aku pasal sin kalagihan ku awn kapagkuntakan ku didtu ha Bongao. Ubus nami nagbalik na aku pa bay sin tagdapu bangka’ ampa ku kiyuntak in taymanghud hi hi Sharif Nel didtu ha Lamion. Alhamdulillah, timuy na aku madtu kanila.
Ubus ku namaygu’ diya ku in ipag hi Sharif nel pa tabu’ mangita’ ngita’ sambil na mami tiket kappal. In kiyarayaw isab ha adlaw yadtu awn sa’bu kappal tuy in tulak pa Zamboanga. Ubus nami tiket miyadtu kami papagdagangan Jual Murah ha kid sin tabu’ Ista’ ha Bongao. Lugay hapagtindugan didtu, awn na nakalabay UTC ha Bongao. Tiyawag na sin taymanghud hi Sharif Nel, hangkaraih paman nakakaun na kamu’. Ubus man nagkila – kila iyasubu ku siya bang hawnu in upis sin UTC ha Bongao. In agi niya kaku’ yadtu kunu’ ha Tubig Buh. Laung ku kaniya daha aku madtu misan dakuman hangkaraih. Alhamdulillah, in magulang yadtu kiyugan sin kapagbak namu’ sambil ibanan niya na kami madtu pa upis sin UTC. Pagdatung pa Tubig Buh, landu’ in kug sin pangatayan ku. Karna’ bukun na hat suysuy in diyungug atawa patta’ in kita’ ku pasal sin panji timitindug ha Bongao. Simud aku tuy pa laum upis, salta’ in manga UTC ha laum upis hantang nainu inu bang hisiyu aku. Ubus kuman nagpakila kanila ampa biya’ naig in paginu-inu ha pamayhuan nila. Pila minit nakalabay piyadihil nila aku himumungan pasal sin maksud ku piyahula’ iban palihalan sin UTC ha Sabah iban ha katilingkal Sulu. Alhamdulillah, ubus man nagsuysuy iban sila, makug makuyag in pangatayan namu’ sibu’ sibu’ pasalan sin masi masi in pagluwas lungsad pasal sin hula’ iban bangsa kikita’ namu’ jimajatu.
Pagtaykud namu’ dain didtu hiyatud na kami sin ahli UTC ha tricycle nila. Pagmahapun nanaug na aku daing ha bay sin taymanghud hi Sharif Nel iban na pagpindit lutu’ tudju pa kappal.
In sumunud panaw daing ha Bongao harap pa Zamboanga..
0 comments: