Manga taymanghud,
Daing ha sabab in kitaniyu bangsa Sug timaud na in kaingatan ha dunya bihaun, kalagihan natu’ in subay imingat unu unu na kapandayan amun mangdahi katu’ pa hikasung ha unu unu na tibayhuan sin kabuhi’.
Bihaun in bissarahun ta palihalan sin “Pagbissara ha Unahan” sin manusiya atawa ha mayran majlis. Bang natu’ dungdungan in magbissara ha unahan, misan bukun na ha mayran daran natu’ nahinang. Karna’ sin bihaini na in palantara’ sin kitaniyu di ha dunya. Hangkan subay natu’ da isab kitaun bang maunu in ingat atawa iyabutan natu’ hapagpasampay sin hajat natu’ labay hapagbissara.
Bihaun in bissarahun ta palihalan sin “Pagbissara ha Unahan” sin manusiya atawa ha mayran majlis. Bang natu’ dungdungan in magbissara ha unahan, misan bukun na ha mayran daran natu’ nahinang. Karna’ sin bihaini na in palantara’ sin kitaniyu di ha dunya. Hangkan subay natu’ da isab kitaun bang maunu in ingat atawa iyabutan natu’ hapagpasampay sin hajat natu’ labay hapagbissara.
In nasihat ini, muna-muna, iyusal sin kami hapaganad magbissara piyaawn sin manga lungbu’ ba’gu di ha Malaysia. Kalu, daing ha lasa maniyu’-tiyu’ in luun sin bayta’ ini, makaganap sin kiyaingat ingatan ta ha pasal pagbissara atawa makaukab sin manga kakaingat yari nakatatawu’ ha ginhawa natu’.
Ha adlaw adlaw kabuhi, in pagbissara landu’ tuud natu’ hipaglagi. Tumagna’ daing ha maglawag bagay, tunang, usaha, maghindu’ sambil na pa magpasampay agama. Adapun misan in pagbissara maluhay hinangun sumagawa’ bang magbissara na ha mayran majlis mataud in tau di’ makapamung misan bukun umaw. Ha hal ini, in muna dumatung parasahan ha magbibissara amuna in “Hanggaw” atawa “buga’”. Laung hi Lenny Laskowski, in umbul hambuuk kabubugaan sin manusiya amuna in magbissara ha unahan. Labi pa kunu’ in buga’ sin 41% manusiya’ magbissara ha unahan daing sin kabuga’ ha mapatay. In manga tanda’ tanda’ sin miyuga’ in tau apabila siya sung na missara biya’ na sin; hulasan in lima, kumusug in kuba kuba, malawa’ in panumtum, sambil awn waktu humunit magnapas.
In pangasubu unu in hinangun sin kita bang bihaini na in dumatung parasahan?
Giyanapan pa hi Laskowski, in pananaman hanggaw dumatung ha manusiya’ kabiyaksahan na magjatu apabila sung na missara pa unahan. In hiluun pa laum pikilan apabila makananam na bihaini, subay taliun sin kita in hal hanggaw ini “Normal” na magjatu ha katan manusiya’. Bang ini mahinang, in hanggaw kiyananaman kumu’ tiyu’-tiyu’. In sumunud hinangun; subay kaw magtagama atawa saddiya tuud ha hi bissara ha unahan. In pagtagama iban paganad sin hi bissara ha unahan makadagdag 75% sin buga’. Ampa ingatun in rahasiya pagnapas ha supaya in buga’ atawa hanggaw kiyananaman kadagdagan pa 15%. Laung sin hambuuk guru ha Zamboanga, apabila kumusug in kuba kuba ha sung missara, hanggita in napas mu pa laum. Baliki makamataud sahingga in kuba kuba yadtu mag”Normal”. Adapun in 10% hanggaw didtu na makawa’ hapagpahantap sin pamikil apabila sung na missara ha unahan.
Yari in hangpu’ nasihat hasupaya magmumpaat magbissara ha unahan:
1. INGATA IN PANYAP HIPASAMPAY MU – Pi’ kaw “topic” amun kasusuban atawa amun kaingatan mu, ampa mu palauma in panghati mu hadtu. Bang in hibissara mu ha unahan kulang in panghati mu in kaawnan hanggawun kaw. Imbis na in tau dumungug sin nasihat mu in kakitaan nila gumuwa’ kaymu amuna in hanggaw.
2. INGATA IN TAMPAT PAGBISSARAHAN MU- Datung kaw awal pa tampat pagdihilan mu nasihat atawa pagbissarahan mu. Sakat kaw pa taas palaliyan, tindug kaw didtu hapagbibissarahan, bissara kaw ha “microphone”, libuta in tampat paglingkuran sin manga dumungug kaymu. Lingkud kaw ha lingkuran amun paglingkuran mu ha waktu kaw naghihindu atawa nagdihil nasihat.
3. KILAHA IN MANGA MAGDURUNGUG KAYMU – Bang awn dapat salama in manga kaibanan magdurungug kaymu daha sila magsuysuy/magkila kila. Sabab labi maluhay magbissara ha manga tau kakilahan mu daing sin manga tau amun di’ mu kakilahan.
4. PAGPAHANTAP KAW SIN GINHAWA MU – Napas kaw agak-agak pa laum ampa mu pungpungun manga 4 pa 5 saat. Lingkud kaw pagpatanam. Pasawaha in aymuka mu atawa uyum kaw.
5. KITAA IN BARAN MU – Bayang bayanga in baran mu miyanaw na pa unahan, salta’ tiyutuppakan na sin manga dumungug kaymu, mimissara ha unahan iban sin suwara mu lamma lambut salta’ marayaw in pagpasampay sin nasihat atawa paghindu’. Bang mu mabayang bayang in baran mu nagmumpaat magbissara, InsyaAllah, magmumpaat dakaw isab.
6. TALIA IN MANGA DUMUNGUG KAYMU IN KABAYAAN NILA MAGMUMPAAT KAW – In katan magdurungug in kabayaan nila in magdirihil nasihat di’ makalisu’, maingat magpasampay, iban mataud makawa’ nila kapangadjian.
7. AYAW MANGAYU’ MAAP PASAL SIN GIYUPU KAW – In magdurungug mahang makabistu giyupu in nagnasihat sahingga hibayta’ niya sin giyupu siya. Daing ha sabab yadtu bang siya namayta’ in maatud sin dimurungug didtu amun kagupu bukun amun hipasampay niya. Adapun bang siya di’ na mamayta’ in magdurungug di’ da maghaatay.
8. TUTUG KAW DUUN HA HIPASAMPAY BUKUN HA GUPU – Bang in pikilan mu tutug duun ha hipasampay iban ha nagdurungug kaymu in gupu inut inut malawa’.
9. HINANGA IN GUPU PA HIKARAYAW SIN PAGPASAMPAY MU – In gupu amun kananaman mu ha panagnaan kaw sung missara mahinang da isab hambuuk panyap hikatabang kaymu. Pa’gangi in gupu marayaw, ampa mu hinanga sabab sin hikatahan iban hikatagi magsuysuy.
10. HINANGUN MU PANGADJIAN IN MANGA KIYALABAYAN – In katan sin ampa naganad magbissara asal makalabay hadja kasigpitan ha panagnaan sumagawa’ bang maglulugay na in katan malawa’ da.
In labi apdal tuud hapagbissara ha unahan amuna in pagtagama, pagtagama, pagtagama. Tumtuma: "hisiyu siyu in di magtagama, nagtagama na siya sin di’ hikamumpaat kaniya."
0 comments: