Ha ngan sin Paglag Kabuhianan

Lugay hapaglibutan sin nakalabay bulan dimagpak tuud pa pangatud in pakaradjaan sin Tausug naghuhula' ha katilingkal Sabah. Daing ha daira pa laum kagimbahan in kahalan nila wala' nagkingking nagbakul. Amura kuman in piyagbiddaan nila taga IC iban Pass Paguy (Pelarian) iban sin wala'. In manga sila taga katarrangan nangangabuhianan ha daira sambil awn daing kanila nagdara na hinang. Adapun in manga sila way katarrangan hawnu hawnu na hadja in kahinangan bangman awn hikapami nila makaun, misan in kaawnan kumawa' na sila "Pass palsu". Pasalan in kabiyaksahan sin paghihinangan awn waktu di' kumawa' maghinang bang bukun in katarrangan palsu. In maksud dain didtu bang sila kumawa' sin awn katarrangan in guwa' niya gumadji sila mataas iban bang awn jumatu magbayad sila sin manga "insurance" iban sin manga kalalagihan kaibanan. Ampa in way katarrangan misan nila gadjihan maluhay himinang da karna' amuraun in mahuwat huwat nila hipangabuhianan. 

Daran in pagdatung sin Tausug pa Sabah maglawag hinang. In kamawmuhan niya pagdatung nila pa Sabah magtuy sila kumawa' katarrangan Palsu hipaghinang ha kilang Plywood atawa ha kuntrik. Lugay hapaghinangan yaun pulis dakuman in hallian nila karna' mahumu in pulis magsusul susul hapaghihinangan managgaw ha manga maghihinang. Karna' asal kiyaingatan sin kapulisan in kamatauran sin naghihinang ha kilang iban kuntrik manga way katarrangan. Awn waktu bang awn abutan sin pulis ha higad dan, labi awla bang waktu na hipaggagadji, magtuy na pasakatun pa taas sin sasakatan ampa ruun pangayuan siyn. Bang di' makadihil in guwa' nila hidasuk pa "bay pula" ampa lapdusan sin uway in buli' pagubus halawun na isab pa hula'.

Sambil magtambak na in tau ha laum bay pula, awn waktu in kaibanan magpakaabut manga unum bulan ha laum bay pula ampa halawun pa hula'. 

Unu in nahinang sin Pilipinas?

Daing sin tagna' in hinang sin Pilpinas ha manga tau nila magpantaw hadja pa laum bay pula, paghuwas yadtu wayruun da unu unu jumatu, in Tausug Filipino gamman magduruhun na in kansang magkari pa Sabah. Sambil miyabut in waktu tiyugutan sin Malaysia magpatindug samantara' Philippine Embassy ha Sandakan. Malaingkan daing sin tagna' in Philippines di' mabaya' magpatindug sin nasabbut upis yadtu karna' in panghati nila in Sabah kanila kunuh? Makainu inu isab mayta' bigla' na hadja sila nagpaawn sin embassy ha Sandakan. 

Unu pakaw in Tausug Filipino naghuru-huru na kimawa' Passport Philippines misan in kamatauran daing kanila nalugus na hadja kumawa'. In tiyali' nila bangman sila di' saggawun iban makahinang sila ha kiraniya mabaya' sila manglawag hinang. Misan in kaawnan sin bayad landu' in halga' wala' dayan irup sin Tausug Filipino karna' hapangatud nila in kalimayahan ha hula Sabah ha pilak da nakabutang.

Bihan in tuyu' sin Tausug maglawag kabuhianan. Sambatan da sin kamatauran di ha Sabah in kapital baran. Daing ha sabab yadtu subay in baran putusun sin pilak ha supaya in kalimayahan makapalima. In hula' Sabah misan bihaini in hal kasusuban da sin bangsa ta pagdatungan karna' sin maluhay paglawagan hinang, misan in gadji mababa'. Asal da laung sin kaibanan di' da kita patayun ha laum kuddam basi' dahun na hadja laung nila magsukuran, asal da ha hula' wayruun da tagaran daing sin magbunu' hadja. 

In manga yan bunnal jimatu iban tattap da siya jumatu ha susungun salagi' in Tausug di' naman makasayu daing ha laum katugan nila. In manga kahalan nasabbut yan maitung tagainup mangi' pakatan bangsa Tausug duun naka in sila Malaysian na, Filipino iban sin purul tuud bangsa Tausug. Amuna ini in sabab sin United Tausug Citizens gimuwa' magbuhi' magbalik sin umagad amun mangdahi pa kahanungan iban kasambuhan. Karna' kiyananaman na sin ginhawa nila in manga kasigpitan ini. Ha kiraniya wayruun na makasalassay sin hal jimatu ha bangsa ini, magduruhun pa in aplud nanamun sin kaanakan ha susungun masa. 

Wayruun na masa maglingih ulihan, magatud sin liyabayan, magkira sin bunu' kiyaagaran, magangkat sin katurunan, magkaniya kaniya paragan. Karna' landu' na in ul ul sin sakit kimugdan ha bangsa Tausug. Waktu na hipagbati, waktu na hipagisun-isun, waktu na hipagmahi, waktu na hipagbuhi sin bangsa, waktu na hipagpaguwa' sin hula' daing ha lauman sin Pilipinas. Sapadpad tau guwa' in magparinta, maraw pa tau laum bay na kandi asal da awn da isab hak hipagmahi iban kapatut tindugan ha ngan sin kasabunnalan. 

Ya Allah ikaw ra in kusug namu', Ikaw ra in makapaguwa' sin hula' iyanughara' mu kamu', yanda Kaymu in hikasallasay sin kasusahan niyananam namu'. Amin.